Relacja z V Spotkania Branży Petrochemicznej Polski Rynek Biopaliw - Debata 2012

Panel I - Uwarunkowania prawne i podatkowe

Dyskusja panelowa na temat: Małej i dużej nowelizacji ustawy o biopaliwach - wprowadzonych zmian i perspektyw na przyszłość. Małej nowelizacji w praktyce - B7 i mechanizm korekcyjny NCW oraz Dużej nowelizacji – ocena projektu zmian wobec oczekiwań rynku. W przedpołudniowej części debaty wystąpiło aż pięciu prelegentów.

Radca prawny Łukasz Szymański, reprezentujący Kancelarię Mamiński & Wspólnicy, zainicjował dyskusję, przedstawiając “Prawne aspekty funkcjonowania branży biopaliw w Polsce w kontekście dokonanych zmian oraz założeń planowanych nowelizacji”. Przypomniał, iż “rynek BIO, odkąd powstał, miał być wspierany przez ustawodawstwo unijne i krajowe”. Prześledził okoliczności prawne towarzyszące wprowadzeniu ulg podatkowych dla biopaliw, zakończenie ich stosowania (wygaśnięcie zezwolenia KE na pomoc państwa N 57/2008 - “Pomoc operacyjna w zakresie biopaliw”) oraz skutki w postaci przyjęcia nowych stawek akcyzy dla biopaliw. Zaznaczył, iż rząd Polski mógł się ubiegać o przedłużenie stosowania ulg, lecz nie zrobił tego, ponieważ wsparcie to “nie spełniło pokładanych w nim nadziei”.

Prelegent objaśnił tło wprowadzanych w tym zakresie zmian (m.in. tzw. małej implementacji) mających na celu ułatwienie przedsiębiorcom wywiązywanie się z realizacji NCW. Według opinii Łukasza Szymańskiego w pierwotnej wersji ustawy nowelizacyjnej ustawodawca zaznaczył możliwość wprowadzenia E10, czyli dodawania do benzyny biokomponentu w ilości 10 proc. Niemniej w trakcie procesu nowelizacyjnego wycofano się w tego projektu, tłumacząc to na dwa sposoby. Pierwszy, wsparto na wnioskach z obserwacji rynku niemieckiego, gdzie odnotowano kiepskie przyjęcie E10, drugim był fakt, iż “w tamtym czasie – jak również i dzisiaj – nie ma potrzebnego rozporządzenia unijnego do ustawy”. Radca przypomniał, iż obecnie resort gospodarki prowadzi prace nad tzw. dużą implementacją dyrektywy związanej z rynkiem paliw odnawialnych oraz obowiązkiem (w UE) nakazującym, by paliwa wykorzystywane w transporcie w 2020 r. miały w swoim składzie 10 proc. udział paliw odnawialnych. Konieczność wdrożenia przepisów europejskich (dyrektywa 2009/28/WE) powiązana została z potrzebą wprowadzenia bardziej efektywnych mechanizmów promocji i rozwoju rynku biokomponentów i biopaliw w Polsce.

W podsumowaniu wystąpienia znalazły się informacje na temat skutków dokonywanych zmian obejmujących kwestie finansowe. Jak zaznaczył radca Szymański: wejście w życie przepisów ustawy zgodnych z planowanymi założeniami będzie generować dla podmiotów liczne koszty. - “Oprócz implementacji dyrektywy dotyczącej paliw odnawialnych, według moje wiedzy w Ministerstwie Gospodarki toczą się prace związane z wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego paliw E10. Również w sprawie rozporządzenia Ministra Gospodarki wydanego w porozumieniu z Ministrem Finansów, które ma zawierać istotne - z punktu widzenia uczestników rynku - informacje dotyczące wsparcia branży biopaliwowej. W chwili obecnej są to tylko projekty, wobec czego głębsza i szersza rozmowa na temat pomysłów, jakie mają być zawarte w tym rozporządzeniu oraz w nowym programie wsparcia dla branży bipaliwowej byłaby utrudniona. Niemniej jednak z informacji, które posiadamy wynika, iż ma być stworzony fundusz celowy mający za główne zadanie wspomaganie rynku biopaliw” - zapowiedział Łukasz Szymański.
 

Kolejny prelegent - Andrzej Kamiński, Kierownik Zespołu ds. Biopaliw i Biokomponentów w Grupie LOTOS S.A., przybliżył zebranym “Kierunki rozwoju zagadnień BIO w Europie i ich bieżące znaczeniu dla rynku polskiego i podmiotów krajowych”. Wystąpienie to poprzedziła krótka myśl, która najlepiej chyba ilustruje znaczenie podjętego na forum tematu: “Nie ma tygodnia, by nie rozmawiało się o biopaliwach”. Andrzej Kamiński podjął ową myśl, przeprowadzając analizę popytu na biopaliwa w skali europejskiej i światowej oraz analizę udziału biopaliw w rynku paliw UE i w Polsce. Przywołując podstawy prawne przypomniał, iż w 2009 roku administracja UE zmieniła podejście do “zielonych paliw” w transporcie. Istotną okazała się informacja, iż w dyrektywie 2009/28/WE nie zachowało się pojęcie Narodowych Celów Wskaźnikowych, wywodzące się z dyrektywy  2003/30/WE. Zdaniem prelegenta “administracja UE doszła do wniosku, iż biopaliwa nie zdołają za pomocą biopaliw I generacji zapewnić 10 proc. udziału energii pochodzącej z OZE w transporcie do roku 2020”. Wśród kontrowersji największa rola przypadła faktom łączącym biopaliwa z problemami żywnościowymi, “opory producentów silników przed opracowywaniem konstrukcji umożliwiających dodawanie coraz wyższych domieszek BIO do paliw mineralnych (E10, B10)” oraz negatywny wpływ biopaliw I generacji na środowisko naturalne.

Andrzej Kamiński zaznaczył, iż dla motoryzacji górny poziom domieszek wynosił 8,5 proc., tymczasem oczekiwano już paliw o wyższym wskaźniku. Przechodząc do zestawienia tabelarycznego pt. “Różne metody realizacji celów bio w Europie”, prelegent pokusił się o wniosek: “W Polsce mamy tylko cele. Nie wiem. Może to wystarczy”. W kolejnym etapie prezentacji pojawiła się idea “biopaliw podwójnie liczonych” oraz szeroko dyskutowany w UE współczynnik redukujący (ILUC factor). W opinii przedstawiciela Grupy LOTOS “ILUC może mieć istotny wpływ na obniżenie redukcji GHG przypisanych w dyrektywach biopaliwom, co z kolei może spowodować wykluczenie niektórych biopaliw z uwagi na limity dotyczące kryteriów zrównoważonego rozwoju tj. 35 proc., 50 proc. do 2017 i 60 proc. do 2018 r.”. Przy tym “może się szybko okazać, że nowe biokomponenty nie tylko nie zmniejszyły zanieczyszczeń, ale mają wpływ a ich zwiększenie...”. Podana uwaga techniczna sugerowała, że “aż 83 proc. emisyjności odbywa się w rurze wydechowej”. Pointą wystąpienia okazała się wątpliwość: “może okazać się, że biopaliwa są bardziej efektowne niż efektywne”.
 

Moderator spotkania podkreślił, że Andrzej Kamiński przedstawił biopaliwa w skali makro. Natomiast w kolejnej części panelu głos przyznano Anecie Rosiak - Kierownikowi Działu ds. Wdrażania Biokomponentów i Biopaliw w PKN ORLEN S.A., by opowiedziała o biopaliwach od strony funkcjonowania firmy paliwowej. W ten sposób uczestnicy spotkania dowiedzieli się, jak wygląda “Wpływ małej nowelizacji ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych na działalność koncernów paliwowych”. W części wstępnej prezentacji pojawiło się odniesienie do ubiegłorocznej realizacji NCW przez krajowego potentata paliwowego. Aneta Rosiak przypomniała o projekcie pilotażowym dla paliwa BIO85 zaznaczając, iż “cieszy się ono dość wysoką popularnością” oraz że “plasuje się raczej w kategorii premium”. Przywołała też najważniejsze wydarzenia w 2011 r., wpływające na realizację NCW w Polsce. Dokonując analizy zasadniczych zmian wynikających z nowelizacji ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, zwróciła uwagę na kilka aspektów, w tym na możliwość zastosowania czynnika redukcyjnego i w konsekwencji obniżenia poziomu NCW do 2012 r. oraz możliwość zwiększenia dopuszczalnej wartości biokomponentów w olejach napędowych do 7 proc. Wskazała także na dwa aspekty organizacyjne: konieczność umieszczenia szczegółowych informacji na stacjach paliw oraz usystematyzowanie sprawozdawczości z realizacji NCW na potrzeby URE. Kolejny etap wystąpienia dotyczył obszaru ryzyka “mogącego spowodować problemy z realizacją obniżonego NCW i możliwości ich mitygacji”, a ostatni – prognozowanym zapotrzebowaniem na biokomponenty.

Reprezentantka PKN ORLEN podsumowała swoje wystąpienie kilkoma istotnymi wnioskami. Pierwszy dotyczył obserwacji, dotyczącej “ograniczonej podaży biokomponentów spełniających kryteria ustawowe”. Drugi – prostego założenia: “bez wprowadzenia benzyn E10 realizacja obniżonego, jak i pełnego poziomu NCW do 2014 r. będzie zagrożona”. Trzeci z wniosków odnosił się do możliwości realnego wdrażania projektowanych zmian przez wytwórców. Kolejnym wnioskiem było spostrzeżenie, iż wprowadzenie ON B7 pozytywnie wpłynęło na rynek paliw i pozwoliło optymalizować koszty realizacji NCW przez producentów. Wniosek piąty zakładał kontynuowanie mechanizmu obniżonego NCW po 2013 r., co ograniczyłoby koszty producentów paliw oraz stymulowało rozwój wytwórców biokomponentów. Ostatnia uwaga dotyczyła oczekiwań względem przepisów tzw. dużej nowelizacji.
 

Tomasz Pańczyszyn, którego głos włączono zarówno do panelu pierwszego, jak i drugiego podzielił swoją prezentację zgodnie z oczekiwaniami tematycznymi. Jako kierujący Wydziałem Biokomponentów Biopaliw Ciekłych i Jakości Paliw w Departamencie Energii Odnawialnej Ministerstwa Gospodarki w pierwszym wystąpieniu omówił szczegółowo założenia Projektu rozporządzenia Ministerstwa Gospodarki w sprawie szczegółowych warunków, sposobu i trybu przyznawania dofinansowania na realizację działań związanych z wytwarzaniem biokomponentów, biopaliw ciekłych lub innych paliw odnawialnych i wykorzystaniem ich w transporcie. Analizując zasadność zapisów, podkreślił, iż podczas przygotowania projektu rozporządzenia “kierowano się potrzebą maksymalnego uproszczenia procedur związanych z udzielaniem dofinansowania, jak również uniknięcia notyfikacji każdego z proponowanych rodzajów wsparcia Komisji Europejskiej”. Tomasz Pańczyszyn skupił następnie uwagę słuchaczy na aspektach metodologii obliczeń i sprawozdawczości ustanawianych w projekcie dyrektywy Komisji Europejskiej. Projekt ów ma szczegółowo uregulować m.in. kwestie sposobu wdrożenia istotnego przepisu - tzw. art. 7a - “w sprawie emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia paliw”. Podkreślił, iż głosowanie nad projektem wykazało dużą rozbieżność opinii wśród państw członkowskich. Stąd pojawiła się konieczność “uzupełnienia projektu dyrektywy o ocenę skutków. KE przewiduje, że prace nad oceną skutków potrwają do końca 2012 r.” - podsumował relację reprezentant resortu.
 

Ostatnia w tym panelu prelekcja należała do Adama Stępnia, Dyrektora Generalnego Krajowej Izby Biopaliw. Reprezentant Izby powrócił do przepisów regulujących rynek biopaliw, przeglądając “Uwarunkowania prawne: mała nowelizacja i założenia do dużej nowelizacji ustawy biopaliwowej”. Jednym z aspektów uwarunkowań, na które zwrócił uwagę, była definicja odpadów i pozostałości oraz stwarzane przez nią zagrożenia. Kolejnymi elementami prezentacji były: analiza certyfikacji pod kątem spełniania przez biokomponenty kryteriów zrównoważonego rozwoju (KZR) oraz temat współuwodornienia w realizacji NCW. Analizując ten ostatni, zwrócił uwagę słuchaczy na trzy problemy: brak praktycznej możliwości określenia zawartości “bio”; brak normy jakościowej; definicje paliw i biopaliw ciekłych. W końcowym etapie prezentacji dyrektor Stępień omówił tzw. Program wsparcia biopaliw - docelowo Fundusz celowy oraz poddał ocenie ustawową regulację zapisów umów handlowych.

Sesja pytań z sali, ustanowiona przed przerwą kawową, pozwoliła na wymianę poglądów oraz wyłonienie kilku spostrzeżeń. Zróżnicowany punkt widzenia dał o sobie znać jako tzw. kwestia ILUC, lecz pojawiły się także interesujące uwagi odnośnie jednego z częstych zarzutów podnoszonych przeciw rozwojowi programu biopaliw – chodziło o szkody w ekosystemach powodowane wycinaniem lasu (lasów tropikalnych). W dyspucie ujawniono następujący wniosek badawczy: “szeroki zakres celów bio nie spowodował deforestyzacji terenów uchodzących za naturalne - wręcz odwrotnie”.

Panel II - Certyfikacja

Drugi panel spotkania otworzyła prezentacja przeprowadzona pod hasłem: “Certyfikacja biopaliw – kryteria zrównoważonego rozwoju” przez Tomasza Pańczyszyna, reprezentanta resortu gospodarki (uczestnika porannej debaty). Wypowiedź ta wprowadziła uczestników konferencji w obszar definicji towarzyszących stanowieniu i wykonywaniu przepisów dotyczących certyfikacji biopaliw. Audytorium miało więc okazję zweryfikować poziom swojej wiedzy w zakresie takich pojęć jak: administrator systemu certyfikacji, jednostka certyfikująca, producent rolny. Istotne przy tym stało się objaśnienie dokumentu zwanego oświadczeniem producenta rolnego. Podkreślono, iż zobowiązani do uzyskania certyfikatu w jednostkach certyfikujących są zarówno pośrednik, przetwórca, wytwórca, sprowadzający, jak również podmiot realizujący NCW – wszyscy bowiem są “podmiotami gospodarczymi występującymi w łańcuchu wytwarzania i dostaw biokomponentów”. Tomasz Pańczyszyn przypomniał okoliczności nabywania oraz nadawania certyfikatów. Na koniec zaś zatrzymał się nad tematem obiegu dokumentów potwierdzających wypełnienie wymogów Kryteriów Zrównoważonego Rozwoju (KZR, świadectwa i poświadczenia) oraz Systemem Elektronicznej Rejestracji Biomasy Zrównoważonej.
 

Drugi temat panelowy - traktujący o “Bazie surowcowej do produkcji biokomponentów w Polsce, w kontekście wymogów, wynikających z kryteriów zrównoważonego rozwoju” - został dogłębnie rozwinięty przez Kazimierza Żmudę, Z-cę Dyrektora Departamentu Rynków Rolnych w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prelegent przygotował na swoje wejście mocne hasła i mocne argumenty, którymi wspierał krytyczny ogląd tematu.

W opinii prelegenta poprzez zawetowanie przez Prezydenta pierwszej ustawy biopaliwowej “straciliśmy bezpowrotnie szansę na stworzenie specjalizacji narodowej”. Wskazał przy tym współwinnego – niektóre media, które stworzyły w przekonaniach statystycznego Polaka nieufność do tego rodzaju paliw, choć mamy argumenty na to, że jest to paliwo bezpieczne - oczywiście pod określonymi warunkami i że regulacje na ten temat znajdują się w Światowej Karcie Paliw.

Szeroko i krytycznie Kazimierz Żmuda odniósł się do regulacji związanych z systemem ILUC. Jako jeden z przykładów poddał pod wątpliwość sposób liczenia emisji dla biokomponentów na każdym etapie – problem posługiwania się tzw. wielkością standardową w przypadku dokonywania obliczeń. Dla sektora paliw kopalnych przyjęto – bez względu na pochodzenie surowca – standardowy poziom emisji. Być może, gdyby przyjmowane były rzeczywiste poziomy, uwzględniające różnorodność surowców, łatwiej byłoby przy produkcji biokomponentów i biopaliw osiągnąć  progi 35-50-60 proc. Może się jednak okazać, że biokomponenty będą dawały wyższą emisję niż paliwa kopalne. Stanowisko Ministerstwa Rolnictwa, ale nie tylko ministerstwa, brzmi: "Kryteria Zrównoważonego Rozwoju - Tak, ale jesteśmy do tego jako resort rolnictwa przygotowani. Jesteśmy nawet o parę kroków dalej, niż wynika to z obowiązku prawego określonego dyrektywą, jak też dalej niż aktualne oczekiwania KE” -  oświadczył w swoim wystąpieniu dyrektor Żmuda.

Polityka energetyczna UE uwzględnia cele polityczne, natomiast zapomniano o sporządzeniu bilansu możliwości surowcowych, wytwórczych - zostały tak jakby pominięte. Tracona jest tym samym konkurencyjność całej gospodarki UE w porównaniu do innych gospodarek, które mają bardziej praktyczne podejście do poziomu emisji dwutlenku węgla i jego wpływu na efekt cieplarniany.

Zaprezentowane zostały wyniki, wykonanych przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (IUNG), ekspertyz w odniesieniu do wymaganych upraw, takich jak: pszenica, kukurydza oraz rzepak, jęczmień, pszenżyto i żyto - stosowanych w wytwarzaniu biokomponentów i biopaliw. Pszenicę - można kupować do celów paliwowych bezpiecznie w każdym województwie, kukurydzę – w większości województw; natomiast, w województwach północno-zachodniej Polski kupujący powinni oczekiwać od producenta rolnego wystawienia indywidualnej ekspertyzy dotyczącej jego gospodarstwa, co nie wyklucza dzisiaj producentów rolnych z tych województwach ze sprzedaży surowców na cele energetyczne. W przypadku rzepaku – cały kraj jest bezpieczny. Polska jest jedynym krajem UE, który tak szeroko przeprowadził badania w zakresie emisji powstającej przy uprawie surowców rolniczych.

Od roku 2008 nastąpił skokowy wzrost udziału biokomponentów w rynku paliw ciekłych; w roku 2007 udział ten wynosił 42 tys. m3, w 2008 – wzrósł do ponad 500 tys. m3, a w 2011 było to już ponad 1 mln m3. Wraz ze wzrostem udziału estrów w rynku paliw, zmalał niestety udział produkcji krajowej. W Polsce jest wpisanych do rejestru 13 wytwórców bioetanolu. Zadeklarowane zdolności produkcyjne to 763 tys.m3, a wykorzystywane zdolności wytwórcze to niecałe 22 proc. z blisko 16 mln zdolności wytwórczej.

Na zakończenie swojej wypowiedzi Kazimierz Żmuda podkreślił, że polski rynek biokomponentów i biopaliw miał szansę na rozwój rynku rzepaku. W warunkach agroklimatycznych Polski, na 2/3  obszaru, ryzyko wymarznięcia rzepaku występuje raz na 10 lat, w pozostałej - ryzyko jest częstsze: raz na 5 lat.  Choć uprawa obarczona jest dużym ryzykiem, okazuje się, że lata 2007 – 2011 były dla tego rynku rolnego bardzo korzystne.
 

Na zakończenie panelu II ciekawą i oryginalną prelekcję - opartą na doświadczeniach własnych – przygotował i przedstawił Sebastian Ciach, menedżer produktu w DEKRA Certification Sp. z o.o. Prezentacja pod hasłem “Certyfikacja w praktyce” przypomniała i utrwaliła zarówno sferę definicji obszaru certyfikacji, jak i jej zakres, tu określany mianem: “od pola do baku”. Sebastian Ciach opowiedział o 5-etapowym procesie certyfikacji – od samodzielnej rejestracji – po audyt prowadzony na podstawie checklisty. Postarał się również, by słuchacze dobrze zrozumieli działania na niej kodowane. Szczegółowo opisywane przykłady wsparte poradami wypracowanymi na bazie własnej praktyki pozwalały na zapamiętanie spostrzeżeń i wniosków, korzystnych np. podczas prowadzonego procesu audytu. Na koniec prezentacji przedstawiciel firmy DEKRA postanowił sprawdzić czujność “naukową” audytorium – dzięki pytaniu kontrolnemu w ręce dwóch osób trafiły wyjątkowe, okazyjne egzemplarze piłek futbolowych.

Panel III - Perspektywy rynku
 

Trzeci, poobiedni panel rozpoczął się zwyczajowym zwoływaniem rozdyskutowanych podczas przerwy obiadowej uczestników konferencji. W związku z tym nieco trudniejsze zadanie dostało się Markowi Piechocie, Specjaliście ds. Biopaliw w spółce TanQuid Polska. Jego referat pt. “Zapewnienie jakości biopaliw i biokomponentów na etapie przeładunku i magazynowania” zmobilizował słuchaczy do aktywnego śledzenia wątku wypowiedzi, którą wspierała analiza plansz i rysunków. Specjalista przybliżył  trudności towarzyszące transportowi drogowemu biopaliw i biokomponentów, specyfikę pracy instalacji w warunkach zimowych na przykładzie wywarzania paliwa B20 oraz trudności towarzyszące utrzymywaniu czystości mikrobiologicznej (badania czystości).
 

Przedostatnia z prelekcji dotyczyła w dużej mierze odkrywaniu kart tego, co czeka na nas w przyszłości, tego, nad czym pracują specjaliści-technolodzy. Odczyt Grzegorza Semerjaka, Kierownika ds. Technologii i Rozwoju, Głównego Technologa w Rafinerii Trzebinia S.A. zbilansowany został hasłem: “Biopaliwa kolejnych generacji - możliwości, wyzwania, perspektywy”. Szczegółowo przemyślana kompozycja prezentacji podzielona została na cztery etapy wyjaśniające kolejno 1) zawiłości podstaw prawnych regulujących obszar biopaliw, 2) dokonany podział generacji biopaliw, 3) wybrane technologie produkcji biopaliw oraz - w części ostatniej, podsumowującej - prognozy i wyzwania. Dzięki tej prelekcji uczestnicy spotkania w naturalny sposób mieli okazję zebrać i usystematyzować znane już, ale także i te nowe, zasłyszane wiadomości o rozmaitych aspektach działania rynku biopaliwowego. Warto było przy tym zapamiętać i śledzić w przyszłości zapowiedziane w temacie odczytu wyzwania, które Grzegorz Semerjak sprecyzował jako: Rozwój technologii produkcji biopaliw drugiej i kolejnych generacji./ Standaryzacja i harmonizacja w zakresie wymagań jakościowych dla biopaliw./ Przystosowanie rynku motoryzacyjnego do nowego rodzaju biopaliw./ Wprowadzenie długoterminowych zachęt i programów wspierających produkcję biopaliw kolejnych generacji.
 

Zygmunt Gzyra, Prezes Zarządu Krajowej Izby Biopaliw zamknął ostatnią część Debaty - piątego spotkania branżowego poświęconego problematyce rynku biopaliw - prelekcją: “Perspektywy dla rynku bioetanolu w Polsce i Europie”. W bardzo dynamicznie poprowadzonej prezentacji zamknął najistotniejsze zagadnienia z zakresu objętego wybranym tematem. Przedstawił słuchaczom specyfikę rynku etanolu w ujęciu globalnym, europejskim (UE) i polskim, a następnie pokusił się o sprecyzowanie perspektyw dla tego rynku zarówno w bliższej, jak i dalszej przyszłości. Osobny wątek poświęcił ocenie miejsca dla etanolu nowej generacji na obszarze UE i z zaciekawieniem spojrzał na wspominany przez swoich poprzedników ILUC. Analiza szans, zagrożeń i wariantów rozwoju rynku europejskiego pozwoliła utworzyć interesującą pointę zarówno dla wystąpienia prezesa KIB, jak i całej Debaty.