Większość LGD prawidłowo rozdysponowała przyznane im środki na realizację działania LEADER. W dwóch LGD (w Opolu Lubelskim i w Leśnej Podlaskiej) stwierdzono istotne nieprawidłowości przy wyborze operacji do dofinansowania, w jednej (w Chodzieży) - brak procedur gwarantujących bezstronność osób uczestniczących w procesie rozpoznawania WoPP. Pojawiły się też (w LGD w Cycowie i Leśnej Podlaskiej) sporadyczne przypadki niegospodarnego wydatkowania kwot ze środków wyprzedzającego finansowania.
NIK pozytywnie oceniła przygotowanie Urzędów do realizacji inicjatywy LEADER w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 2014-2020 oraz proces wyboru LSR zasługujących na dofinansowanie. Nierzetelna weryfikacja miała miejsce jedynie w Lublinie i Wrocławiu.
Pozytywnie zostały ocenione również LGD. Stwierdzone w LGD nieprawidłowości nie wpływały na realizację zadań związanych z LSR.
System wdrażania inicjatywy LEADER jest skomplikowany, uregulowany w obszernych, niejasnych i podlegających częstym zmianom przepisach prawa unijnego i krajowego. Dodatkowo jest regulowany licznymi wytycznymi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, procedurami, instrukcjami i formularzami opracowywanymi przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Każda LGD przeprowadza rekrutację WoPP na podstawie własnej procedury wyboru i oceny operacji, stanowiącej załącznik do umowy ramowej. Bariery te prowadzą do długotrwałej weryfikacji dokumentacji z naborów WoPP przez ZW i do późniejszego zawierania umów z beneficjentami.
Bariery te utrudniały ubieganie się o wsparcie dla potencjalnych beneficjentów. Składane WoPP zawierały braki i błędy. Wnioskodawcy byli zobowiązani dostarczyć wraz z WoPP dokumenty potwierdzające możliwość ubiegania się o przyznanie pomocy, w tym zawierające dane ujawnione w rejestrach publicznych, tj.:
-
odpisy z Krajowego Rejestru Sądowego,
-
odpisy z ksiąg wieczystych,
-
zaświadczenie(a) o pomocy de minimis lub zaświadczenie(a) o pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, otrzymane przez podmiot ubiegający się o przyznanie pomocy w roku, w którym ubiega się o pomoc oraz w okresie dwóch poprzedzających go lat.
Wnioski
W celu usprawnienia realizacji inicjatywy LEADER, także w kolejnych okresach programowania, NIK wnosi do:
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
-
rozważenie podjęcia działań zmierzających do nieobciążania LGD sankcjami finansowymi z powodu nieosiągnięcia kamieni milowych w sytuacji, gdy nie zrealizowały one wymaganego w umowach ramowych poziomu wskaźników produktu lub wykorzystania środków finansowych z przyczyn od nich niezależnych;
-
podjęcie działań legislacyjnych w celu umożliwienia systematycznego przyznawania środków finansowych na wsparcie funkcjonowania tym LGD, które prawidłowo realizują umowy ramowe i umowy wspierające, a opóźnienia w realizacji wskaźników osiągnięcia celu operacji lub mierników postępu wynikają z przyczyn niezależnych od LGD;
Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
-
dokonanie przeglądu formularzy wniosków o przyznanie pomocy oraz wydanych do nich instrukcji pod kątem ograniczenia liczby załączników do tych wniosków (WoPP) w celu ułatwienia wnioskodawcom potwierdzania okoliczności, których wykazanie jest możliwe na podstawie danych zawartych w ogólnodostępnych bazach danych, w szczególności w rejestrach publicznych.
W stanowisku do informacji o wynikach tej kontroli Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował NIK o:
-
dokonanej zmianie sposobu ustalenia wysokości pośrednich transz pomocy, wypłacanych LGD w ramach poddziałania 19.4 Wsparcie na rzecz kosztów bieżących i aktywizacji,
-
pracach nad zmianą treści umów ramowych.
Zdaniem NIK działania te pozwolą wyeliminować zdiagnozowane w trakcie kontroli ryzyka obniżenia przyznanego dla LGD wsparcia na realizację LSR oraz zaprzestania przez niektóre LGD ich wykonywania.