Wyszukaj termin związany z rolnictwem

---

Torfowisko

Dodano: 2011-03-07

---

Torfowisko (ang. peatland, mire, niem. Moor, Moos, Ried, Filz) – jeden z typów mokradeł, siedlisk na tyle uwodnionych, że występuje tam specyficzna roślinność i zachodzą procesy akumulacji osadów organicznych. Jest to teren stale podmokły, o podłożu trudno przepuszczalnym, pokryty zbiorowiskami roślin bagiennych i bagienno-łąkowych.

Torfowiska występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego wilgotnego i chłodnego (północna część Eurazji i Ameryki Północnej, a także obszary górskie). Obszary te są cenne pod względem przyrodniczym, można je także wykorzystać gospodarczo – poprzez wydobywanie torfu. Torfowisko przyrasta średnio o 1 mm w ciągu roku.

Torfowisko stanowi biotop dla biocenozy (geobiocenozy), wykształcającej się w warunkach silnego uwodnienia z warstwą torfu o miąższości powyżej 30 cm.

Torfowisko jest siedliskiem rosnącej na nim roślinności torfotwórczej lub roślinności zastępczej, która została wprowadzona po odwodnieniu torfowiska. W definiowaniu torfowisk botanicy kładą nacisk na zbiorowiska roślinne, natomiast geolodzy i gleboznawcy na parametry jakościowe i zasoby torfu. Przy mniejszej grubości warstwy organicznej (10-30 cm) mówi się o glebach mineralno-organicznych lub murszowatych.

Torfowiska zajmujące duże obszary (rzędu tysięcy hektarów) określane są mianem kompleksów torfowych.

Torfowiska czasami nazywane są mokradłami. Ostatnio wprowadzany jest nowy termin: suo (z języka fińskiego), oznaczający torfowiska lub obszary gleb mineralnych, na których aktualnie występuje roślinność torfotwórcza.

Zatorfienie – wyrażony w procentach udział torfowisk w powierzchni analizowanego regionu (lub jednostki administracyjnej).

Iwanov w 1953 zaproponował hipotezę dwuwarstwowej budowy torfowiska: akrotelm (acrotelm) i katotelm (catotelm). Torfowisko posiadające obie warstwy i z czynnym procesem torfotwórczym określane jest nazwą diplotelmic, natomiast jednowarstwowe, pozbawione akrotelmu – haplotelmic.

Typy torfowisk (klasyfikacja)

Klasyfikacje torfowisk uwzględniają trofię siedliska oraz zawartość związku wapnia, które wpływają na skład zbiorowisk roślin torfowiskowych. Dodatkowym kryterium są stosunki wodne, wynikające z rzeźby terenu. W Europie Środkowej wyróżnia się:

• torfowiska niskie – powstające na skutek przepływu lub stagnowania wód eutroficznych, najczęstsze na obszarze Polski, wykształcają się w obrębie dolin rzecznych, żyzne i bogate florystycznie: zbiorowiska szuwarowe (trzcina, pałka) lub darniowe (mchy, turzyce),

• torfowiska wysokie – zasilane przez oligotroficzne wody opadowe, mszary powstające w bezodpływowych zagłębieniach terenu, silnie kwaśne, ubogie w substancje odżywcze, a co za tym idzie – ubogie florystycznie (torfowce, turzyce, rośliny owadożerne); kształtują się tu warunki odpowiednie dla borów bagiennych,

• torfowiska przejściowe – spotykane w pośrednich warunkach siedliskowych. Na torfowiskach tych rosną zbiorowiska mszarno-turzycowe. W ich skład wchodzą turzyca nitkowata, turzyca bagienna, bagnica torfowa, wełnianka wąskolistna, mchy torfowce i mchy brunatne, trzcina pospolita. W wyniku sukcesji naturalnej pojawiają się na torfowiskach sosna i brzoza. Osobliwość Mazur stanowią torfowiska porośnięte świerczynami oraz duże nagromadzenie roślin borealnych i subarktycznych. Torfowiska przejściowe występują głównie w północno-wschodniej Polsce, na Pojezierzu Pomorskim (rezerwaty "Bagno Chłopiny" na północ od Gorzowa, "Smolne Błoto" na zachód od Gdańska) i na Polesiu Lubelskim. W Sudetach występują torfowiska przejściowe porośnięte kosodrzewiną i brzozą karłowatą, znane jako Mszary Izerskie.

Według kryteriów geomorfologicznych wyróżnia się:

• torfowiska dolinowe

• torfowiska kotłowe

W chłodniejszym klimacie:

• torfowiska Aapa

• torfowiska Palsa

• torfowiska wierzchowinowe, nazywane po angielsku "blanket bog"

e względu na zasilanie torfowisk w wodę wyróżnia się:

• torfowiska soligeniczne

• torfowiska topogeniczne

• torfowiska telmatyczne

Fauna torfowisk

Torfowiska to siedliska bardzo licznych gatunków fauny, zarówno lądowych (ptaki, płazy, pająki) jak i słodkowodnych. Słodkowodna fauna drobnych zbiorników położonych na torfowiskach niskich jest z reguły podobna do fauny litoralu jeziornego, podczas gdy wodna fauna kwaśnych torfowisk wysokich jest bardzo specyficzna.

Typowy jest w nich brak populacji ryb i mięczaków a wśród owadów i skorupiaków dominują gatunki nieobecne w innych rodzajach środowisk (tyrfobionty, sfagnobionty). Za takie preferencje siedliskowe wielu gatunków m.in. ważek i pluskwiaków różnoskrzydłych odpowiedzialna jest ich wrażliwość na drapieżnictwo ze strony ryb odżywiających się bentosem, których brakuje w zbiornikach torfowiskowych.

Torfowiska w świecie

Najwięcej torfowisk występuje w Rosji, Białorusi, Ukrainie, Finlandii, Skandynawii, Estonii, Polsce, Szkocji, północnych Niemczech, Holandii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych (Michigan, Minnesota, Florydzie i Kalifornii). Na południowej półkuli torfowiska są rzadsze, występują na Nowej Zelandii, południowej Patagonii, wyspie Kerguelen i na Falklandach.

Torfowiska w Polsce

W Polsce jest ponad 49 000 torfowisk, z których zdecydowana większość występuje w północnej części kraju (w pobliżu wybrzeża Bałtyku, na Mazurach i Kurpiach oraz w dolinach Noteci i Biebrzy). Z tego 90% to torfowiska niskie, 6% – torfowiska wysokie, a resztę tworzą formy przejściowe. Na obszarach górskich torfowiska występują w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej w Karpatach oraz w Górach Izerskich, Karkonoszach, Górach Stołowych i Górach Bystrzyckich w Sudetach.

Użytkowanie torfu

Torf wydobywany z torfowiska był używany jako opał. Do tej pory w Bilansie zasobów kopalin torf figuruje jako surowiec energetyczny. Torf używany jest w ogrodnictwie i balneologii jako borowina.

Bibliografia

• Piotr Ilnicki: Torfowiska i torf. Wyd. AR w Poznaniu, 2002, s. 606. 

• E. Kobojek, S.Kobojek, Z.Rdzany, M. Ziułkiewicz, Ilustrowana Księga Polski – środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Pascal 2003, ISBN 83-7304-196-6.

• Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski. Bezkręgowce słodkowodne Polski. Klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000. ISBN 83-235-0192-0.

Źródło Wikipedia

---

Tagi powiązane z tym hasłem:
torf, encyklopedia rolnicza