Państwowa ziemia w rękach rolników - KOWR intensyfikuje dzierżawę

Dzierżawa

Według stanu na koniec kwietnia 2025 r. w Zasobie WRSP pozostawało prawie 1 mln 328 tys. ha. Ponad 59% tej powierzchni znajduje się na terenie działania 5 Oddziałów Terenowych: we Wrocławiu, Poznaniu, Szczecinie, Olsztynie i Warszawie.

Od wejścia w życie w 2016 r. ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw podstawowym sposobem zagospodarowania państwowych gruntów jest dzierżawa.

Według stanu na koniec kwietnia 2025 r. w dzierżawie pozostawało 1 058 tys. ha na podstawie 70,7 tys. umów dzierżawy, głównie na terenie działania Oddziałów: we Wrocławiu, Szczecinie, Poznaniu, Olsztynie i Warszawie.

W pierwszych czterech miesiącach 2025 r. jednostki organizacyjne KOWR wydzierżawiły 24,3 tys. ha. Jest to prawie taki areał, jaki wydzierżawiono w całym 2023 r. Najwięcej gruntów wydzierżawiły OT we Wrocławiu, Opolu i Poznaniu odpowiednio: 2482 ha, 1 508 ha i 1 126 ha.

Największym powodzeniom wśród rolników cieszą się grunty w grupie obszarowej do 100 ha. Stanowią one 99% wszystkich wydzierżawionych nieruchomości.

W tym roku w przygotowaniu do dzierżawy jest jeszcze ponad 40 tys. ha. Dlatego KOWR prognozuje wydzierżawienie w 2025 r. rekordowego areału – 60 tys. ha.

Wydzierżawianie nieruchomości odbywa się głównie w trybie  przetargowym.

Niemal wszystkie grunty przeznczone do dzierżawy wystawiono w przetargach ograniczonych na rzecz rolników indywidualnych. W I kwartale 2025 r. skuteczność wszystkich przetargów wyniosła 66% pod względem liczby przeprowadzonych postępowań.

Warto również przeanalizować dane statystyczne dotyczące dzierżawy w 2024 r., ponieważ był to rok wyjątkowo udany pod tym względem. Oddziały Terenowe KOWR wydzierżawiły 43,1 tys. ha, co stanowiło wzrost o 17,3 tys. ha (67%) w porównaniu do roku 2023. Aby osiągnąć ten wynik, przeprowadzono 5,3 tys. przetargów na dzierżawę 53,3 tys. ha. Na koniec 2024 r. powierzchnia pozostająca w dzierżawie wzrosła o 6,7 tys. ha, a liczba umów była wyższa o 1,3 tys. szt. w stosunku do stanu na koniec 2023 r.

W 2024 r. przedłużono 6,2 tys. umów dzierżawy obejmujących 113,7 tys. ha. W porównaniu do 2023 r. liczba przedłużonych umów dzierżawy wzrosła o 1,6 tys. szt., co oznacza 33% wzrost.

Od momentu przystąpienia Polski do UE w 2004 r. aż do końca kwietnia 2025 r. czynsz dzierżawny dla nowo zawartych umów dzierżawy sukcesywnie wzrastał. Wyjątek stanowiły lata 2017–2020, kiedy średnie czynsze ogółem były niższe, ze względu na  wpływ przetargów ofert pisemnych, w których czynsz pozostawał stały i był ustalany zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.  

Od 2021 r. wysokość czynszów dzierżawnych oscyluje nieco powyżej 12 decyton pszenicy za hektar.

Dzierżawa gruntów Zasobu WRSP cieszy się dużym zainteresowaniem wśród rolników, ponieważ stanowi dogodny sposób użytkowania gruntów oraz znajdujących się na nich budynków. W przeciwieństwie do nabywania nieruchomości, nie wymaga angażowania dużych środków finansowych, co pozwala na przeznaczenie zaoszczędzonych  pieniędzy  na inwestycje w rozwój gospodarstwa. Ziemia rolna jest najczęściej dzierżawiona przez rolników indywidualnych, którzy wykorzystują ją na powiększenie lub utworzenie gospodarstwa rodzinnego zgodnie z podstawą ustroju rolnego.

Sprzedaż i inne formy trwałego rozdysponowania

Ważną formą trwałego gospodarowania Zasobem jest sprzedaż, która od wejścia w życie (30 kwietnia 2016 r.) ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości ZWRSP znacząco zmalała. W ubiegłym roku KOWR sprzedał 4,3 tys. ha.

W pierwszych czterech miesiącach bieżącego roku KOWR sprzedał prawie 1,8 tys. ha. W tym celu zorganizował prawie 6,2 tys. przetargów. Najwięcej gruntów sprzedano w OT we Wrocławiu – 247 ha, Gorzowie Wielkopolskim – 207 ha i  Warszawie – 199 ha.

Plan na 2025 r. zakłada sprzedaż na poziomie 5,5 tys. ha. Wykonanie planu sprzedaży według stanu na 30 kwietnia 2025 r. wynosi zatem 32%.

Średnia cena sprzedaży gruntów rolnych w I kwartale 2025 r. wyniosła 58 425 zł za 1 ha. Najwyższe ceny uzyskano w województwach: małopolskim, dolnośląskim i lubuskim, odpowiednio: 101 028 zł/ha, 69 637 zł/ha oraz 66 740 zł/ha.

Wśród innych niż sprzedaż trwałych rozdysponowań nieruchomości Zasobu, w pierwszych  czterech miesiącach 2025 r., Oddziały Terenowe trwale rozdysponowały prawie 900 ha państwowej ziemi. Dominującą formą są nieodpłatne przekazania uprawnionym podmiotom.

Ważnym beneficjentem nieodpłatnych przekazań są jednostki samorządu terytorialnego (głównie gminy). W 2024 r. otrzymały 500 ha na realizację zadań własnych. W pierwszych czterech miesiącach tego roku OT KOWR przekazały im ponad 280 ha.

Na uzyskanych przez nie gruntach powstają szkoły, boiska sportowe, place zabaw, tereny rekreacyjne, jak również obiekty użyteczności publicznej: hydrofornie, studnie głębinowe, przepompownie, oczyszczalnie ścieków, drogi dojazdowe czy nekropolie.

Nieruchomości nierolne

KOWR dysponuje również ofertą nieruchomości nierolnych, które wykorzystywane są głównie na cele inwestycyjne. Ich atutami są przede wszystkim znakomita komunikacja i duża powierzchnia, na której mogą powstać inwestycje typu „greenfield”, parki technologiczne i przemysłowe, centra biznesowe, handlowe, logistyczne, składy magazynowe czy nowoczesne budownictwo mieszkaniowe.

W I kwartale 2025 r. powierzchnia sprzedaży gruntów nierolnych wyniosła 183 ha, co stanowi 21% planowanej sprzedaży w 2025 r. Powierzchnię tych nieruchomości sprzedano za kwotę 85,05 mln zł. Średnia cena sprzedaży 1 ha gruntów nierolnych wyniosła 465,1 tys. zł.

Najwięcej gruntów nierolnych w I kwartale 2025 r. sprzedano w OT we Wrocławiu – 60 ha i OT w Warszawie – 23 ha.

Wśród nabywców gruntów nierolnych w tym okresie przeważały osoby fizyczne, które stanowiły 86% nabywców ogółem.

W 2025 r. KOWR planuje sprzedaż nieruchomości nierolnych  na poziomie 870 ha. Wykonanie planu sprzedaży po pierwszym kwartale wynosi 21%.