NIK o zapobieganiu ASF w Polsce. Działanie Państwa prawidłowe choć nieadekwatne do skali zagrożenia

Pierwsze ognisko wirusa ASF u świń w Polsce stwierdzono 23 lipca 2014 r. w powiecie białostockim. Drugie ognisko stwierdzono 8 sierpnia 2014 r. również w powiecie białostockim, a trzecie pojawiło się w styczniu 2015 r. w powiecie sokólskim. Natychmiast podjęto odpowiednie działania: utylizacji poddano zwierzęta, pasze i obornik; w wyznaczonych strefach wokół ognisk łącznie zlikwidowano 352 sztuk świń w 92 gospodarstwach.

Nieprawidłowości

Kontrola NIK wykazała nieprawidłowości związane z nieprzestrzeganiem przez właścicieli stad świń ograniczeń dotyczących ASF. Dotyczyły one m.in. sprzedaży świń bez wymaganych świadectw zdrowia oraz nieprzestrzegania obowiązku powiadamiania Inspekcji Weterynaryjnej o zwiększonych padnięciach świń. W ponad 40 proc. stad na obszarach zagrożonych afrykańskim pomorem świń nie stosowano podstawowych środków zabezpieczających (środków i mat dezynfekcyjnych). W kilku miejscowościach na granicy obszarów zagrożonych nie zamknięto dróg i nie wyznaczono objazdów, a także nie zapewniono odpowiednich środków i sprzętu do dezynfekcji pojazdów. Zdarzało się, że nieprawidłowo znakowano obszar zagrożony i zapowietrzony (czyli obszar w bezpośredniej bliskości ogniska choroby).

NIK zwraca uwagę, że szczególnej uwagi wymaga kontrola granic pod kątem afrykańskiego pomoru świń, w tym w szczególności przeciwdziałanie możliwości zakażeń poprzez żywność przewożoną na użytek osobisty. Może się bowiem zdarzyć, że błahe z pozoru zdarzenie może mieć nieoczekiwanie poważne skutki, np. przewieziona przez granicę kanapka z szynką pochodzącą od chorego zwierzęcia - np. wyrzucona do kosza i zjedzona przez dzika - może stać się źródłem zakażenia ASF. Straty dla rynku trzody chlewnej mogą być wówczas ogromne.

Wnioski

NIK podkreśla, że powyższe nieprawidłowości świadczą o nieszczelności systemu zapobiegania i zwalczania ASF. Aby w przyszłości ułatwić skuteczną walkę z i likwidację wirusa ASF Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje do:

• Ministra Finansów o zwiększenie nadzoru nad granicznymi oddziałami służby celnej w zakresie realizacji przepisów dotyczących zakazu wwozu na obszar UE osobistych przesyłek, zawierających produkty pochodzenia zwierzęcego oraz przepisów odnoszących się do kontroli pojazdów dla zwierząt gospodarskich przekraczających granicę UE z Rosji i Białorusi,
• Ministra Środowiska o wyegzekwowanie redukcji liczby dzików na obszarze objętym ograniczeniami i obszarze ochronnym, w stopniu koniecznym do skutecznej likwidacji dalszych zakażeń ASF oraz o wspólne z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi nadzorowanie działań zmniejszających liczbę dzików na obszarze całego kraju - do poziomu minimalizującego ryzyko wystąpienia afrykańskiego pomoru świń.