Bilanse azotu i fosforu

Udostępnij na Facebooku Udostępnij na Twitterze Dodaj do schowka

Bilans azotu i fosforu brutto oznacza różnicę między całkowitą ilością azotu/fosforu wnoszoną na pola uprawne, a ich ilością wynoszoną z pól rozumianych jako całość użytków rolnych. Saldo bilansu azotu brutto zawiera, oprócz emisji jego związków do gleby i wody, także „straty” gazowe w postaci amoniaku i tlenku azotu, powstające podczas produkcji zwierzęcej, w tym również w trakcie przechowywania i używania nawozów naturalnych, a także azotowych nawozów mineralnych.

Ujemne saldo bilansu, czyli różnica między dopływem i odpływem składników świadczy o ich niedoborze, a z kolei dodatnie – o nadmiarze składników.

 

Współczesne rolnictwo wywiera znaczący wpływ na kształtowanie środowiska naturalnego. Dlatego istotne jest zachowanie równowagi między ochroną środowiska, a korzyściami ekonomicznymi, w celu zapewnienia regeneracji zasobów przyrodniczych niezbędnych do dalszych działań produkcyjnych. Działalność rolnicza ingeruje w naturalny obieg składników pokarmowych stwarzając tym samym niebezpieczeństwo zachwiania równowagi ekosystemów.

 

Za najpoważniejsze zagrożenia generowane przez rolnictwo uznaje się niewykorzystane w produkcji rolniczej biogenne związki azotu i fosforu, które mogą przedostawać się do wód gruntowych i otwartych, a w odniesieniu do azotu ulatniać do atmosfery. Ich deficyt natomiast może prowadzić do obniżenia produktywności i degradacji gleb.

 

Aktualnie trudno sobie wyobrazić rolnictwo bez nawożenia. Używanie nawozów jest głównym czynnikiem plonotwórczym, warunkującym rozwój produkcji rolniczej. Od używania jego ilości w sporej mierze zależą otrzymywane efekty gospodarcze. Jednakże nadużywanie lub nieumiejętne stosowanie nawozów prowadzi do akumulacji składników szkodliwych w glebie oraz przenoszenia ich do łańcucha pokarmowego zwierząt i ludzi.

 

Zużycie nawozów azotowych w sezonie 2017/2018 wyniosło 1,2 mln ton i było większe w odniesieniu do poprzedniego sezonu odpowiednio o 2,5%. W przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych w stosunku 2017/2018 zużyto 80,4 kg nawozów azotowych, podczas gdy rok wcześniej – 78,7 kg.

 

W przypadku nawozów fosforowych ich wykorzystanie w roku gospodarczym 2017/2018 ukształtowało się w granicy 0,3 mln ton. Oznacza to obniżkę w porównaniu do roku poprzedniego o 1,4%. Na 1 ha użytków rolnych w analizowanym sezonie zużyto 23,1 kg nawozów fosforowych, a rok wcześniej – 23,5 kg.

 

Bilanse azotu i fosforu, jako jedne z wielu wskaźników agrośrodowiskowych, są istotnym źródłem informacji o oddziaływaniu rolnictwa na kształtowanie się warunków środowiska. Pełna ocena bilansu azotu i fosforu brutto dokonywana jest na podstawie informacji z okresu obejmującego minimum 3 lata, co ma na celu ograniczenie zmienności danych powodowanej warunkami pogodowymi.

 

W nawożeniu roślin azotem, bilans ten na ogół nie jest zrównoważony, ze względu na nieuniknione jego straty spowodowane ulatnianiem się do atmosfery lub wymywaniem azotanów do głębszych warstw gleby i wód gruntowych. Zakłada się, że z uwagi na wielkość plonu i jakość wód gruntowych, saldo bilansu azotu brutto powinno kształtować się na poziomie 30–70 kg na1 ha użytków rolnych.

 

Analizując dane z ostatnich 18 lat można zauważyć, że saldo bilansu azotu brutto w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych zwiększyło się z 41,1 kg w latach 1998–2000 do 46,8 kg w latach 2015–2017. Wielkość ta utrzymuje się na bezpiecznym poziomie poniżej 70 kg na 1 ha użytków rolnych. W latach 2001–2017 dynamika salda bilansu azotu brutto względem 2000 r. była mniejsza, ale z wyjątkiem lat 2007–2008, niż tempo wzrostu wartości dodanej brutto produkcji rolniczej. Świadczyło to o względnym zerwaniu zależności między produkcją rolniczą a saldem bilansu azotu brutto.

 

Jak wynika z danych Eurostatu, w krajach Unii Europejskiej w 2015 r. średnie saldo bilansu azotu brutto w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wyniosło 51 kg, a wśród państw członkowskich wahało się od 9 kg w Rumunii do 194 kg na Cyprze.

 

Bilans fosforu jest podstawową miarą wykorzystywaną do oceny efektywności produkcji roślinnej, korzystania z ograniczonych zasobów fosforytów, a także ochrony środowiska. W związku z tym, że zasobność polskich gleb w ten składnik jest nieznaczna, niezbędne jest jego uzupełnianie w formie nawożenia. Przyjmuje się, że saldo bilansu fosforu, przy średniej zasobności gleb w ten składnik powinno kształtować się na poziomie bliskim zeru, a przy zasobności niskiej – do 5 kg na 1 ha użytków rolnych. W ostatnich 18 latach średnie saldo bilansu fosforu brutto w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych obniżyło się z 3 kg w latach 1998–2000 do 1,4 kg w latach 2015–2017.

 

Dynamika salda bilansu fosforu brutto w latach 2001–2013 kształtowała się powyżej poziomu z 2000 r., a od 2014 r. nastąpił trend zwyżkowy. Z kolei dynamika wartości dodanej brutto produkcji rolniczej od 2001 do 2017 r. przyjmowała wartości powyżej poziomu z roku bazowego (2000=100). Pomimo istnienia początkowo zależności pomiędzy wartością dodaną brutto produkcji rolniczej a saldem bilansu fosforu, od 2014 r. nastąpiło całkowite zerwanie zależności pomiędzy dwiema wielkościami.

 

Na podstawie danych Eurostatu, w krajach Unii Europejskiej w 2015 r. średnie saldo bilansu fosforu brutto w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wyniosło 1 kg, a wśród państw członkowskich przyjmowało wartości od minus 7 kg w Estonii do 32 kg na Cyprze.

---

---

Tagi:

nawóz + nawożenie + składniki mineralne + fosfor + azot +

Monitoruj tagi

źródło: Gospodarz.pl/GUS foto: Grupa Azoty