Zmiany w obszarach ONW od 2018 r.

Państwa członkowskie wyznaczają obszary kwalifikujące się do płatności przewidzianych w art. 31 w ramach następujących kategorii:

a) obszary górskie (jak dotychczas powyżej  500 m n.p.m.);

b) obszary inne niż obszary górskie, charakteryzujące się znaczącymi ograniczeniami naturalnymi (obszary podgórskie powyżej 350 m n.p.m.); oraz

c) inne obszary charakteryzujące się szczególnymi ograniczeniami.

Pozostawiono natomiast możliwość dopasowania i wyboru tych kryteriów, które są istotne z punktu widzenia danego kraju. W Polsce, za podstawowe kryteria wyznaczenia nowych obszarów ONW przyjęto: teksturę, uziarnienie oraz odczyn gleby czyli duży udział gleb lekkich.

Prace nad wyznaczeniem nowych obszarów, które są już na ukończeniu MRiRW zleciło IUNG-PIB w Puławach. W trakcie realizacji programu przeanalizowano 160 tys. próbek z punktów w całym kraju. W związku z nowym podejściem do wyznaczania ONW uaktualniono mapy glebowo-rolnicze, które wykonano w latach siedemdziesiątych. Na podstawie uzyskanych danych, w oparciu o nowe kryteria będą ustanowione obszary ONW na poziomie obrębów geodezyjnych (sołectw, wsi), ewentualnie obrębów i gmin.

Obecnie trwają prace nad  ustaleniem wstępnych wydzieleń, biorące pod uwagę pozostałe kryteria i dobierając je w taki sposób, aby w konsekwencji zminimalizować ograniczenia możliwości skorzystania przez rolników z płatności ONW. Np. aby zakwalifikować do płatności obszary inne niż górskie, należy je uznać za charakteryzujące się znaczącymi ograniczeniami naturalnymi, ale gdy co najmniej 60% użytków rolnych spełnia co najmniej jedno z kryteriów wymienionych w Załączniku III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 na poziomie podanej wartości progowej.

Do płatności mogą także zostać zakwalifikowane obszary inne tzn. jeśli charakteryzują się szczególnymi ograniczeniami oraz jeśli niezbędna jest na nich kontynuacja gospodarowania gruntami w celu zachowania lub poprawy środowiska, utrzymania terenów wiejskich, zachowania potencjału turystycznego obszaru lub w celu ochrony linii brzegowej.

Do tego typu ONW można zakwalifikować maksymalnie 10% obszaru danego kraju. W Polsce w celu wyznaczenia tego typu obszarów specyficznych IUNG-PIB w Puławach proponuje odpowiedni wskaźnik (WCPT – Wskaźnik Cenności Przyrodniczo-Turystycznej). Trwa dyskusja i obliczanie skutków nowej delimitacji w zależności od jednostki terytorialnej - pod uwagę może być brane wyznaczenie gmin, obrębów lub wariant gminy+ dodatkowe obręby.

Dodatkowym  kryterium jest tzw. procedura zawężania (ang. fine tuning). Oznacza ona, że jeśli na wytyczonym obszarze ONW udało się dzięki inwestycjom lub działalności gospodarczej przezwyciężyć negatywne oddziaływanie na gospodarkę rolną i gdy metody produkcji  lub  systemy  rolnicze  rekompensują utracone dochody lub dodatkowe koszty, to wówczas wyklucza się taki obszar z płatności. Procedura ta jest obowiązkowa dla wszystkich państw UE. Tego trudnego zadania podjął się Instytut Ekonomiki i Gospodarki Żywnościowej. Używając wskaźników (standardowa produkcja, obsada przeżuwaczy, obsada innych zwierząt, gęstość obsady drzew  owocowych , udział upraw ogrodniczych) mają zostać wytyczone obszary  o intensywnej produkcji rolnej, na których płatność nie będzie obowiązywać. Dodatkową trudnością jest fakt, że nie można dopuścić do sytuacji, gdy jedno - kilka bardzo intensywnych gospodarstw powodować będzie wykluczenie całego obrębu z płatności. Dlatego wyliczone będą wskaźniki homogeniczności (jednorodności) obszaru.

W związku z następującymi zmianami, i w przypadku, gdy grunty danego rolnika zostaną wyłączone z obszarów ONW, to taki rolnik i tak będzie otrzymywał rekompensatę do 2020 roku w wysokości: do 80% płatności – w 2018r., do 40% płatności w 2019 r. i do 20% płatności w 2020 r. Będą także na obszarach, które utracą zakwalifikowanie do ONW propozycje wparcia z innych działań PROW.

Powyższe propozycje są w chwili obecnej w fazie doskonalenia kryteriów oraz przygotowania decyzji co do wyboru takich, które będą zgodne z wymaganiami UE a jednocześnie umożliwią jak najmniejsze wyłączenie z płatności ONW obszarów, które do chwili obecnej są nimi objęte wg dotychczas stosowanych kryteriów. Jednocześnie rozpoczęto analizę działań PROW, które mogłyby kompensować korzyści w zamian za utracone płatności w wyniku zastosowania nowych kryteriów tam gdzie będzie to miało miejsce.